Sterilisatie en castratie
Terminologie
Onder sterilisatie bij honden verstaat men het steriel of onvruchtbaar maken door het onderbinden van de eileiders (van teven) of zaadleiders (bij reuen), waarbij de eierstokken respectievelijk teelballen behouden blijven. Hierbij kan de productie van geslachtshormonen normaal doorgaan.
Wanneer van een teef de eierstokken of van een reu de teelballen geheel verwijderd worden, spreekt men van een castratie. Hierdoor wordt de hond dus niet alleen steriel, maar wordt de productie van geslachtshormonen eveneens stilgelegd. Bij honden wordt vrijwel altijd een castratie uitgevoerd.
Bij teven kan een castratie nog onderscheiden worden in ovariotomie of ovariëctomie, het alleen verwijderen van de eierstokken, en in ovariohysterectomie, het verwijderen van zowel de eierstokken als de baarmoeder. Wanneer van een teef alleen de eierstokken moeten worden verwijderd, kan dit tegenwoordig ook door middel van een laparoscopische operatie, ook wel een kijkoperatie genoemd.
Een metritis of baarmoederontsteking ontstaat onder invloed van hormonen uit een zogenaamde Cysteuze Endometrium Hyperplasie (CEH). Onder invloed van het hormoon progesteron, dat tijdens elke loopsheid na de ovulatie (eisprong) geproduceerd wordt, kan het endometrium (baarmoederslijmvlies) zich gaan verdikken (hyperplasie) en cysteus (cyste is blaasje) worden. Wanneer dit veranderde slijmvlies ontstoken raakt, ontwikkeld zich hieruit een baarmoederontsteking. Voor de teef kan dit een gevaarlijke situatie opleveren, vooral wanneer de cervix (baarmoedermond) gesloten is, waardoor de pus niet afgevoerd kan worden (pyometra). Hierdoor is eveneens aantasting van de nieren of het ontstaan van peritonitis (buikvliesontsteking) mogelijk.
Ovariohysterectomie
Ovariëctomie en ovariohysterectomie
In beide gevallen worden de eierstokken verwijderd, waardoor dus inbreuk op de hormoonhuishouding wordt gedaan.
Elke loopsheid gaat gepaard met een productie van progesteron. Naarmate de teef vaker loops is geweest zal de kans op baarmoederontsteking dus toenemen. Wanneer een teef gecastreerd wordt vóór de eerste loopsheid en er dus nog geen verhoogde progesteronproductie geweest is, behoeft de baarmoeder, wanneer deze gezond is, niet verwijderd te worden, zodat met een ovariëctomie volstaan kan worden. Na verwijdering van de eierstokken is de baarmoeder niet meer onder hormonale invloed en zal daardoor later geen problemen geven. Deze ingreep kan dus slecht bij zeer jonge teven uitgevoerd worden, maar verdient om verderop volgende redenen niet onze voorkeur.
Wanneer een teef reeds enkele malen loops is geweest zal de kans op baarmoederontsteking dus toenemen, zodat in dat geval een ovariohysterectomie toegepast zal worden.
Laparoscopische operatie
Tegenwoordig wordt een ovariëctomie steeds vaker uitgevoerd door middel van laparoscopie. Bij een laparoscopische operatie wordt er geen snede van enkele centimeters in de buik gemaakt, maar slechts drie kleine gaatjes van ongeveer 0,5 cm. Door deze drie kleine gaatjes gaat de chirurg met zijn instrumenten de buik in en voert daarmee de operatie uit. Onder de instrumenten die worden gebruikt bevindt zich een kleine camera, waarmee op een scherm zichtbaar wordt gemaakt wat er in de buik gebeurt. Behalve een camera worden ook een elektrisch mes en een schaartje (of tegenwoordig een knijpertje met schroeifunctie) via de kleine gaatjes in de buik naar binnen gebracht. Nadat de eierstokken zijn losgemaakt worden deze ook via de kleine gaatjes, buiten de buik gebracht. Met een enkele hechting worden vervolgens de gaatjes in de buik dicht gemaakt.
Laparoscopische ovariëctomie
Laparoscopische ovariëctomie
Het uitvoeren van de ingreep door middel van laparoscopische operatietechniek levert een belangrijke winst voor de hond:
- geen grote wond,
- sneller herstel,
- minder napijn.
Tijdstip van opereren
In landen met een enorme overpopulatie van honden, zoals in de U.S.A., wordt met name de ingreep op jeugdige leeftijd, zelfs vóór de eerste loopsheid gepropageerd. Ook in Nederland zijn er steeds meer dierenartsen, die een vroegtijdige ingreep adviseren. Door een ingreep uiterlijk vóór de vierde loopsheid wordt de kans op ontwikkeling van kwaadaardige tumoren van de melkklieren aanzienlijk minder. Het is echter niet zeker of hiermee tevens de veel vaker voorkomende goedaardige knobbeltjes voorkomen kunnen worden. Aan een ovariëctomie vóór de eerste loopsheid kleven echter wel een aantal nadelen, zoals een verhoogde kans op:
Melkkliertumor
- aanmerkelijke gewichtstoename,
- het ontstaan van urine-incontinentie,
- onvolledige ontwikkeling van de karakterstructuur van de hond en
- het onderontwikkeld blijven van het uitwendige geslachtsapparaat, waardoor de teef een zogenaamde infantiele vulva houdt, met kans op ontstekingen van de huid rond de vulva.
Om deze redenen geven wij er de voorkeur aan een ovariohysterectomie uit te laten voeren circa drie maanden na de derde loopsheid. Dit neemt niet weg, dat volgens onze mening een hond niet “geholpen” behoeft te worden, wanneer er geen medische noodzaak voor is.
Voordelen van het castreren van een teef
- Niet meer loops worden.
- Voorkomen van therapieresistente schijndracht.
- Vermindering van de kans op kwaadaardige melkkliertumoren.
- Voorkomen van een baarmoederontsteking.
- Voorkomen van suikerziekte.
Het geslachtshormoon progesteron kan het lichaam van de teef ongevoelig voor insuline maken, waardoor een niet gecastreerde teef een grotere kans op suikerziekte heeft.
Nadelen van het castreren van een teef
- De ingreep is onomkeerbaar.
- Gewichtstoename, voornamelijk veroorzaakt door een verlaging van de schildklierfunctie.
- Een verhoogde kans op urine-incontinentie, wat zich uit in onwillekeurig urineverlies tijdens rust.
- Verandering van de vachtstructuur.
De vacht wordt dikker en langer en daardoor moeilijker te onderhouden. Bij de Groenendaelers verandert een glanzende zwarte vacht in een doffere met meer of minder lichtere tinten bruin. - Verandering van gedrag, daar geslachtshormonen de stofwisseling sterk beïnvloeden. Hierdoor treed vaak sloomheid, lusteloosheid en soms onzekerheid of agressie op.
- Bewegingsstoornissen.
Door overgewicht wordt de ontwikkeling van artrose versneld en nemen rug- en gewrichtsklachten toe.
Voordelen van het castreren van een reu
- Steriel worden.
- Hypersexueel gedrag neemt af.
- In circa 25 % van de gevallen neemt dominant gedrag af, waardoor de reu handelbaarder wordt.
- Verlichting geven bij prostaatproblemen.
Nadelen van het castreren van een reu
- De ingreep is onomkeerbaar.
- Gewichtstoename.
- Mogelijk ongewenste gedragsveranderingen, zoals juist toename van dominant gedrag.
- Vachtproblemen.